γράφει ο Παύλος Τσίμας

Πόσο απέχει το 1981 από το 1821; Στο ιστορικό ημερολόγιο, 160 χρόνια. Στο μυαλό μας ίσως ακόμη περισσότερο.  Οι δύο ιστορικές ημερομηνίες μοιάζει να παραπέμπουν σε δύο εντελώς διαφορετικούς κόσμους. Η Επανάσταση του ’21, η έναρξη του πολέμου της ανεξαρτησίας, στον κόσμο της φουστανέλας, έναν κόσμο ηρωισμού, αυτοθυσίας, πολεμικής δόξας και αίματος. Η ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 1981, σε ένα ειρηνικό μα γκρίζο σύμπαν, όπου οι μάχες δίδονται σε τραπέζια διαπραγματεύσεων από ανθρώπους που φορούν κοστούμι και γραβάτα. Κι όμως. Μια λεπτή κόκκινη γραμμή ενώνει αυτές τις δύο μεγάλες στιγμές σε μια ενιαία αφήγηση. Ενώνει και τις δύο επετείους  που, εν μέσω πανδημίας, γιορτάζουμε φέτος: 200 χρόνια από την Επανάσταση,  40 χρόνια από την τυπική είσοδο στην ευρωπαϊκή οικογένεια.  Σε μια πρόσφατη δημοσκόπηση (MARC για το ΚΕΦΙΜ, Δεκέμβριος 2020) διατυπώθηκε το ερώτημα: «Ποιο θεωρείτε ότι είναι το σημαντικότερο επίτευγμα της Ελλάδας τα τελευταία 200 χρόνια, μετά την Επανάσταση;». Η απάντηση που επέλεξαν οι περισσότεροι ήταν μάλλον αναπάντεχη: «Η είσοδος και συμμετοχή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και την Ευρωζώνη». Αυτό είναι το πιο σημαντικό επίτευγμα της Ελλάδας στα 200 χρόνια της, πιστεύουν οι συμπολίτες μας. Μα είναι ίσως κάτι περισσότερο από αυτό: Ίσως η οργανική ένταξη στην Ενωμένη Ευρώπη να είναι, με κάποιον τρόπο, η εκπλήρωση μιας προαναγγελθείσας, από την Επανάσταση, προφητείας. Ή η οριστική λύση του εσωτερικού γρίφου, του «στρατηγικού διλήμματος» της Επανάστασης – όπως το προσδιόρισε ο Γιώργος Μαυρογορδάτος (Εθνική ολοκλήρωση και διχόνοια) ή όπως το περιγράφει ο Roderick Beaton (Ελλάδα, η βιογραφία ενός σύγχρονου έθνους). Αυτό το δίλημμα, που μεταφράστηκε στους πρώτους εμφυλίους, στη σύγκρουση Κωλέττη – Μαυροκορδάτου, και κληροδοτήθηκε ως διαχωριστική γραμμή σε όλη τη Νεότερη Ελληνική Ιστορία (από τη μια «οι απόγονοι των εκσυγχρονιστών της δεκαετίας του 1820», από την άλλη «οι παραδοσιοκράτες») τέθηκε πολλές φορές στην Ιστορία μας. Λύθηκε (οριστικά; Έτσι φαίνεται, αφού ο ευρωπαϊκός προσανατολισμός άντεξε τη μαύρη δεκαετία της κρίσης και επιβεβαιώθηκε ως πάνδημη επιλογή) την 1η Ιανουαρίου 1981, όταν η Ελλάδα, χάρη στην επιμονή του Κωνσταντίνου Καραμανλή, έγινε και τυπικά μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας.Τελικά, το 1981 και το 1821 ίσως να μην απέχουν τόσο όσο φαίνεται. Γιατί αν η Επανάσταση κατόρθωσε «να μετατρέψει μια φτωχή επαρχία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας σε ένα ανεπτυγμένο, σύγχρονο ευρωπαϊκό κράτος», το κατόρθωσε πρωτίστως χάρη στον ηρωισμό των όπλων. Μα και χάρη στη διορατικότητα και την επιμονή της διπλωματίας,  σε ένα ιστορικό συνεχές 160 χρόνων.